เมืองปายเป็นเมืองที่มีคนตั้งถิ่นฐานก่อนสมัยประวัติศาสตร์ บริเวณที่ตั้งเมืองปายเป็นเมืองสำคัญของลานนาในสมัยราชวงค์มังรายมีเมืองเชียงใหม่เป็นศูนย์กลาง ต่อมาเมืองปายได้ร้างไปพร้อมกับเมืองเชียงใหม่ เมื่อปี พ.ศ. 2318-2338 เมืองปายได้ฟื้นฟูเป็นหมู่บ้านและพัฒนากลายเป็นอำเภอปาย โดยมีผู้อพยบมาอยู่ ได้แก่คนไทยวน (คนเมือง) ชาวไทใหญ่ ชาวปกาเกอญอ (กะเหรี่ยง) และชาวไทยภูเขาเผ่าต่างๆ
เมืองปายเป็นเมืองที่ราบแอ่งกระทะ ล้อมรอบด้วยภูเขา และสายน้ำหลายสาย เช่น น้ำปาย น้ำของ และน้ำแม่ปิงน้อย แล้วยังมีลำห้วยอีกหลากหลาย คือ ห้วยแม่เมือง ห้วยแม่เย็น และแม่ฮี้
สถานที่ท่องเที่ยวที่สวยและหน้าสนใจของเมืองปาย
-อุทยานแห่งชาติห้วยน้ำดัง หว่างจากอำเภอปายประมาณ 30 กิโลเมตร
-น้ำตกแม่เย็น ต้องเดินเท้าไปกลับประมาณ 8 กิโลเมตร ใช้เวลาเดินเท้าประมาณ 3-5 ชั่วโมง
-โป่งน้ำร้อนท่าปาย ต้องเดินเท้าเข้าไปประมาณ 30 เมตร
-บ่อน้ำร้อนเมืองแปง ห่างจากอำเภอปาย 28 กิโลเมตร มีอุณหภูมิ 95 องศาเซียส
- ล่องแก่งแม่น้ำปาย เป็นแม่น้ำที่ใหญ่ที่สุดของอำเภอแม่ฮ่องสอน
-แม่น้ำสาระวิน เขตรัฐคะยา สหภาพเมียนม่าหุ้ ฤดูฝนน้ำจะไหลเชี่ยวมาก และน้ำจะเย็นตลอดทั้งปี ช่วงที่เหมาะสำหรับล่องแก่ง คือเดือนตุลาคม-มีนาคม
-วัดน้ำฮู เป็นที่ประดิษฐานของพระอุ่นเมือง พระพุทธรูปสิงห์สาม อายุประมาณ 500 ปี สร้างด้วยโลหะทองสัมฤทธิ์ หน้าตัก 28 นิ้ว สูง 30 นิ้ว
-วัดพระธาตุแม่เย็น ตั้งอยู่บนเขาทิศตะวันออกหลังหมู่บ้านแม่เย็น
-น้ำตกหมอแปง เป็นน้ำตกขนาดกลาง 3 ชั้น
-หมู่บ้านสันติชล เป็นหมู่บ้านชาวจีนที่อพยบถิ่นฐานมาอยู่ที่ ห่างจากอำเภอปายประมาณ 4-5 กิโลเมตร
-ศูนย์ศิลปาชีพบ้านกระเหรี่ยงแม่ปิง ชาวกระเหรี่ยงสร้างบ้านด้วยไม้ไผ่มุงหลักคาด้วยใบตองตึง
เมืองปายเป็นอำเภอแห่งหนึ่งของจังหวัดแม่ฮ่องสอน ที่ซ่อนตัวอยู่กลางไอหมอกและหุบเขา ถ้าในช่วงฤดูหนาว ใครที่ได้ไปเยือนเมืองปาย จะได้สัมผัสกับอากาศที่หนาวเย็นจับใจ และได้สัมผัสกับปุยหมอกสีขาวรายล้อมไปด้วยภูเขาสูงที่โอบล้อมตัวเมืองปายราวกับว่าอยู่บนสวรรค์บนดินเลยที่เดียว
เส้นทางไปเมืองปายทางรถยนต์
จากกรุงเทพใช้ทางหลวงหมายเลข 1 (พหลโยธิน) แยกเข้าทางหลวงหมายเลข 32 (สายเอเซีย) ผ่านอยุธยา อ่างทอง นครสวรรค์ หลังจากนั้ใช้ทางหลวงหมายเลข 117 ไปยังพิษณุโลก ต่อด้วยทางหลวงหมายเลข 11 ผ่านลำปางลำพูนถึงเชียงใหม่ ระยะทางประมาณ 695 กิโลเมตร อีกทางหนึ่งคือจากนครสวรรค์ไปตามทางหลวงหมายเลข 1 ผ่านกำแพงเพชร ตาก และลำปางถึงเชียงใหม่ ระยะทางประมาณ 696 กิโลเมตร ใช้เวลาประมาณ 9 ชั่วโมง
เส้นทางไปเมืองปายทางรถประจำทาง
มีรถประจำทางปรับอากาศสายกรุงเทพฯ - เชียงใหม่ ออกจากสถานีขนส่งสายเหนือ ถนนกำแพงเพชร2 ทุกวันๆละหลายเที่ยว ใช้เวลาเดินทางประมาณ 10 ชั่วโมง สอบถามรายละเอียดได้ที่
@ บริษัทขนส่งจำกัด
@ หมอชิต โทรศัพท์ 0 2936 2852-66
@ สถานีขนส่งเชียงใหม่ โทรศัพท์ 0 5324 1449
@ ทันจิตต์ทัวร์
@ หมอชิต โทรศัพท์ 02936 3210
@ สถานีขนส่งเชียงใหม่ โทรศัพท์ 0 5324 7569
@ นครชัยแอร์
@ หมอชิต โทรศัพท์ 02936 3900
@ สถานีขนส่งเชียงใหม่ โทรศัพท์ 05326 9777
เส้นทางไปเมืองปายด้วยรถไฟ
มีรถด่วนและรถเร็ว ออกจากสถานีรถไฟกรุงเทพ (หัวลำโพง) ทุกวันสอบถามรายละเอียดได้ที่ @ การรถไฟแห่งประเทศไทย โทร 0 2223-7010, 0 2223-7020
@ สถานีหัวลำโพง โทรศัพท์ 0 2223 3762, 0 2220 4334
@ สถานีเชียงใหม่ โทรศัพท์ 0 5324 4795, 0 5324 5363
ทางเครื่องบิน ใช้เวลาเดินทางประมาณ 1 ชั่วโมง
@ สายการบินการบินไทย
@ สำนักงานใหญ่ โทรศัพท์ 0 2513 0121
@ ท่าอากาศยานกรุงเทพ (ดอนเมือง) โทรศัพท์ 0 2535 20812
@ สอบถามเที่ยวบิน 1566
@ สายการบินบางกอกแอร์เวย์ส โทรศัพท์ 0 2229 3456-63
@ สายการบินวัน-ทู-โก โทรศัพท์ 0 2267 3214-6
@ สายการบินไทยแอร์เอเชีย โทรศัพท์ 02515 9999
@ สายการบินนกแอร์ โทรศัพท์ 1318